ΣΑΨΙΧΟ, ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ

Άγιο Μύρο ονομάζεται ένα μείγμα λαδιού και 57 διαφορετικών φαρμακευτικών φυτών και αρωματικών ουσιών, το οποίο παρασκευάζεται κατ' αρχαίο προνόμιο αποκλειστικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, κάθε δέκα περίπου χρόνια, και κατόπιν αποστέλλεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες,  προκειμένου να χρησιμοποιηθεί κατά το μυστήριο του χρίσματος (μετά τη βάπτιση). Ονομάζεται και «έλαιον ευχαριστίας», «έλαιον χρίσεως», «χρίσμα ευχαριστίας», «χρίσμα επουράνιον».

Η παρασκευή (έψηση) του Αγίου Μύρου βασίζεται στην περιγραφή του Μωυσή στο Βιβλίο της Εξόδου (λ΄ 22-25), όπου αναφέρεται:

«καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· καὶ σὺ λάβε ἡδύσματα, τὸ ἄνθος σμύρνης ἐκλεκτῆς πεντακοσίους σίκλους καὶ κινναμώμου εὐώδους τὸ ἥμισυ τούτου διακοσίους πεντήκοντα καὶ καλάμου εὐώδους διακοσίους πεντήκοντα καὶ ἴρεως πεντακοσίους σίκλους τοῦ ἁγίου καὶ ἔλαιον ἐξ ἐλαιῶν εἲν καὶ ποιήσεις αὐτὸ ἔλαιον χρῖσμα ἅγιον, μύρον μυρεψικὸν τέχνῃ μυρεψοῦ· ἔλαιον χρῖσμα ἅγιον ἔσται».

Στην πρώτη Χριστιανική Εκκλησία δε χρησιμοποιήθηκε Άγιο Μύρο, διότι αρκούσε η ευλογία διά των χειρών των Αποστόλων, οι οποίοι είχαν δεχθεί την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Καθώς όμως η Χριστιανική Εκκλησία εξαπλώθηκε σε όλη την Οικουμένη, και δεν επαρκούσε παντού ο  επίσκοπος, καθιερώθηκε από το δεύτερο αιώνα η σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος να εκφράζεται μέσω του Αγίου Μύρου. Ως τον 8ο αιώνα, το δικαίωμα παρασκευής Αγίου Μύρου είχαν όλοι οι επίσκοποι. Σιγά σιγά αυτό όμως περιορίστηκε στους Πατριάρχες και κατόπιν στον Οικουμενικό Πατριάρχη, για λόγους διοικητικής τάξης και ενότητας των εκκλησιών.

Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες που υπάρχουν, Άγιο Μύρο παρασκευάστηκε:

    Το 1208 επί Πατριαρχίας Μιχαήλ Δ΄ (στη Νίκαια Βιθυνίας)

    Το 1705 επί Πατριαρχίας Γαβριήλ Γ΄

    Το 1759 επί Πατριαρχίας Σεραφείμ Β΄

    Το 1833 επί Πατριαρχίας Κωνσταντίου Α΄

    Το 1856 επί Πατριαρχίας Κύριλλου Ζ΄

    Το 1865 επί Πατριαρχίας Σωφρονίου Γ΄

    Το 1879 επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ΄

    Το 1890 επί Πατριαρχίας Διονυσίου Ε΄

    Το 1903 επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ΄

    Το 1912 επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ΄

    Το 1928 επί Πατριαρχίας Βασιλείου του Γ΄

    Το 1939 επί Πατριαρχίας Βενιαμίν

    Το 1951 επί Πατριαρχίας Αθηναγόρα

    Το 1960 επί Πατριαρχίας Αθηναγόρα

    Το 1973 επί Πατριαρχίας Δημητρίου

    Το 1983 επί Πατριαρχίας Δημητρίου

    Το 1992 επί Πατριαρχίας Βαρθολομαίου

    Το 2002 επί Πατριαρχίας Βαρθολομαίου

    Το 2012 επί Πατριαρχίας Βαρθολομαίου

Συστατικά

Τα συστατικά του Αγίου Μύρου αλλάζουν από εποχή σε εποχή. Η πρώτη γραπτή συνταγή, σε βερβερινό κώδικα του 8ου αιώνα, αναφέρει 13 υλικά. Αυτά αυξομειώνονταν κατά καιρούς από τους αρμόδιους για την παρασκευή  ¨μυρεψούς" και είναι καταγεγραμμένα στην τυπική διάταξη της Συνοδικής εν Μόσχα Βιβλιοθήκης, στο Ευχολόγιο του Γκόαρ και στο Μέγα Ευχολόγιο. Το 1951, επί πατριαρχίας Αθηναγόρα, τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του Αγίου Μύρου, καθορίστηκαν σε 57.

Τα κυριότερα αυτών είναι: αγγελική, αριστολοχία, άσσαρο, βαλσαμέλαιο, βατάνι άκαιρο, δρόγες, ελαιόλαδο, ελένιο, εχινάνθη, ζινγκίβερη, ζουτομπά, ίριδα, καγχρεά, καρυοφύλλι, καρποβάλσαμο, κάσσια μαύρη, κανέλα, κελτικό, κιννάμωμο, κόρο, κρασί, κύπερι, λάβδανο, μάκαρι, μαστίχα Χίου, ματλαία ελαίου, μητζόκοκκαμύρα, μυροβάλανο, νάρδος, ξυλοβάλσαμο, πέτιτο, πιπέρι μαύρο, ροδέλαιο (αποστέλλεται από το Πατριαρχείο Βουλγαρίας), σάψιχο, σμύρνα, στύρακας, στάχο, τερεβινθίνη, τζιτζίβερι, φύλλα ινδικού. Επίσης, χρησιμοποιείται και μόσχος, αιθεριούχο ζωικό έκκριμα από τον αδένα του αρσενικού μοσχαριού.

Διαδικασία παρασκευής

Αφού η Σύνοδος του Πατριαρχείου λάβει την απόφαση για την έψηση Αγίου Μύρου, ανακοινώνεται η απόφαση και και προγραμματίζεται η παρασκευή του, που γίνεται πάντοτε τη Μεγάλη Εβδομάδα. Συστήνονται δύο επιτροπές, μία εκκλησιαστική, με πρόεδρο μητροπολίτη και η άλλη, επιτροπή κοσμητόρων, που αποτελείται από χημικούς, φαρμακοποιούς και εμπόρους αρωματικών ειδών και προϊόντων και στην οποία προεδρεύει ο Άρχων Μυρεψός.

Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη Δοξολογία, ο μέγας εκκλησιάρχης οδηγεί τον άρχοντα μυρεψό και τους κοσμήτορες απέναντι από το θρόνο, όπου ο Πατριάρχης τους ευλογεί και τους δίνει το Σταυρό της Διακονίας. Τη Μεγάλη Δευτέρα το πρωί, μετά τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων, οι διάκονοι, οι ιερείς, οι χοροί, οι αρχιερείς και ο Πατριάρχης βγαίνουν από το ναό και κατευθύνονται στο ειδικό Κουβούκλιο, το οποίο υπάρχει στο Πατριαρχείο και στο οποίο λαβαίνει χώρα η έψηση του Αγίου Μύρου. Εκεί τελείται ο Μικρός Αγιασμός, στο τέλος του οποίου ο Πατριάρχης αγιάζει τα δοχεία και τα σκεύη, βάζει μέσα στους λέβητες λάδι, κρασί και αρώματα και τελικά ανάβει τους λέβητες, οι οποίοι καίγονται με κομμάτια παλαιών εικόνων, φθαρμένα εκκλησιαστικά έντυπα, καθώς και άχρηστα ξύλα από διάφορα μέρη ναών. Τη Μεγάλη Τρίτη, μετά την Προηγιασμένη και παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη ψάλλεται ο Παρακλητικός Κανόνας και το μνημόσυνο όλων όσοι έχουν προσφέρει σε χρήμα ή είδος για την παρασκευή του Αγίου Μύρου. Στη συνέχεια ο Πατριάρχης προσθέτει το υπόλοιπο κρασί, το λάδι, τα αρώματα και τα λουλούδια, και ακολουθεί η ανάγνωση των κεφαλαίων από το Ιερό Ευαγγέλιο. Τη Μεγάλη Τετάρτη, αφού έχει ολοκληρωθεί η παρασκευή και το ψήσιμο του Αγίου Μύρου, τοποθετείται το εψημένο μύρο στα δοχεία. Ο Πατριάρχης διαβάζει ευχές και ακολουθεί η ανάγνωση των Ιερών Ευαγγελίων και των Πράξεων των Αποστόλων, ενώ το απόγευμα διαβάζεται το ιερό Ευχέλαιο. Στο τέλος ο μέγας εκκλησιάρχης, μαζί με άλλους ιερείς, φέρνει στους μυρεψούς τα αργυρά δοχεία που είναι «12 αργυροί αμφορείς με δύο λαβές, 8 αργυρές λήκυθοι, 22 αργυρά μικρά δοχεία, 2 αργυρές και 1 αλαβάστρινη μυροθήκη», στα οποία μεταγγίζεται το καθαρό υλικό, μετά την απόσταξη, και μεταφέρονται στο παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα. Τη Μεγάλη Πέμπτη, μετά τον Όρθρο, που τελείται στο παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα, αρχίζει η λιτανεία και η πομπή κατευθύνεται προς τον πατριαρχικό ναό. Προπορεύεται ο Σταυρός, τα Εξαπτέρυγα, οι χοροί, το Διβάμβουλο (μεγάλη λαμπάδα), 24 ιερείς που κρατούν τα 12 μεγάλα αργυρά δοχεία, δύο διάκονοι με θυμιατά, οι συνοδικοί αρχιερείς που κρατούν τα μικρά αργυρά δοχεία, οι πρώτοι τη τάξει αρχιερείς που φέρουν τα αλάβαστρα που περιλαμβάνουν το Άγιο Μύρο και το Μύρο που θα καθαγιασθεί, και τέλος ο Πατριάρχης κρατώντας τη μικρή μυροθήκη. Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ευλογείται και καθαγιάζεται το Άγιο Μύρο, ενώ μετά το τέλος της, μεταφέρονται τα δοχεία στο Μυροφυλάκιο, στο ισόγειο του λεγόμενου Πύργου του Πατριαρχείου, όπου πρώτος ο Πατριάρχης αδειάζει το Αγιο Μύρο στα μεγάλα δοχεία, από όπου το προμηθεύονται όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες.

Χρήση

Εκτός από το μυστήριο του χρίσματος, κατά το οποίο η χρήση Αγίου Μύρου συμβολίζει τη μετάδοση των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στο βαπτιζόμενο, το Άγιο Μύρο χρησιμοποιείται και:

Για την αποδοχή στην Ορθοδοξία ετεροδόξων, των οποίων γίνεται δεκτή η βάπτιση

    Στα εγκαίνια ναών, για τον καθαγιασμό της Αγίας Τράπεζας

    Στην καθιέρωση ιερών αντικειμένων και εικόνων

    Στη στέψη ορθοδόξων Βασιλέων και Αυτοκρατόρων

    Στην ανακομιδή ιερών λειψάνων

Πηγές

    Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος

    «Χρίσμα επουράνιον» από το Φανάρι, το Βήμα, 28 Απριλίου 2002

    Πώς φτιάχνεται το Αγιο Μύρο, Ελευθεροτυπία, 27 Απριλίου 2002

    Ιωσήφ Κωνσταντινίδης

    Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον