ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΟ ΣΚΟΡΔΟ

Το Σκόρδο (επιστημονική ονομασία: Allium sativum, Άλλιον το ήμερον) είναι μονοετές ή και πολυετές, ποώδες φυτό το οποίο ανήκει στο γένος Άλλιο και στην οικογένεια των Λειριοειδών ή Υακινθοειδών. Η καταγωγή του είναι από τις περιοχές της κεντρικής και ανατολικής Ασίας. Χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως άρτυμα στην παρασκευή φαγητών, και για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες.

Έχει βολβώδες στέλεχος και τα φύλλα του μέχρι τη μέση περίπου είναι επίπεδα και λεία. Τα φύλλα του είναι στενά, μακριά και κοφτερά. Στην κορυφή του στελέχους είναι το άνθος που έχει λευκό χρώμα. Ο βολβός του σκόρδου ή κεφάλι αποτελείται από πολλά μικρά βολβοειδή μέρη που λέγονται σκελίδες ή ξεκλίδια και έχουν κοινή βάση καλύπτονται δε όλα μαζί από 3-5 ή 3-4 μεμβράνες που έχουν μορφή κολεού (σωληνοειδούς θήκης). Κάθε κολεός σχίζεται σε μία μορφή σχήματος λογχοειδούς φύλλου που είναι λίγο μικρότερο από αυτό του κρεμμυδιού και λίγο στενότερο και μικρότερου από το φύλλο του πράσου.

Το σκόρδο πολλαπλασιάζεται με τους βολβούς του. Οι ανθοφόροι άξονες δεν έχουν σπόρια αλλά μερικές φορές φέρουν μικρούς βολβούς που επίσης χρησιμοποιούνται στον πολλαπλασιασμό του. Τα άνθη είναι στείρα και το σκόρδο πολλαπλασιάζετε με τα βολβομερή του. Οι ανθοφόροι άξονες αναπτύσσονται φέροντας μερικές φορές μικρά βολβίδια, τα οποία χρησιμοποιούνται ως ετήσιο φυτό.

Καλλιέργεια

Στην Ελλάδα καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια και το περιγράφουν ο Ηρόδοτος και ο Αριστοφάνης. Ο Θεόφραστος το αναφέρει ως σκόρδον ή σκόροδον και ο Διοσκουρίδης ως σκόρδον το ήμερον. Η φύτευση του σκόρδου για το ελληνικό κλίμα γίνεται από το φθινόπωρο τον Οκτώβριο ή την άνοιξη για τα νωπά σκόρδα μέχρι το Φεβρουάριο για τα ξερά. Αυτά φυτεύονται το σε βάθος ως 5 εκ. και σε απόσταση 5-10 εκ. μεταξύ τους. Πρέπει να σκαλίζονται επιπόλαια, να βοτανίζονται και να ποτίζονται τακτικά. Ο βολβός δημιουργείται κατά την Άνοιξη όταν και οι μέρες είναι μεγαλύτερες. Το σκόρδο ανθίζει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και το ύψος του κυμαίνεται από 30-50 πλέον πόντους. Η συγκομιδή γίνεται κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Τα σκόρδα ξεριζώνονται, αφήνονται να μαραθούν και στη συνέχεια γίνονται αρμαθιές για να διατηρηθούν για μακρό χρονικά διάστημα και στέλνονται στην αγορά.

Στην Ελλάδα καλλιεργούνται 30.000 στρέμματα και η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 18,000 τόνους με κυριότερες περιοχές παραγωγής τη Μακεδονία, τη Θράκη, και τον Πλατύκαμπο Λάρισας. Οι σπουδαιότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι τα άσπρα, οι γίγαντες και τα κοινά.

Παραδόσεις

Σύμφωνα με τις αρχαϊκές δοξασίες, ορισμένα δέντρα, φυτά, βολβοί ή καρποί με έντονη οσμή διαθέτουν μαγική δύναμη, η οποία λειτουργεί σαν φυλακτήριο. Στα αρχαία χρόνια το είχαν ως φυλακτό ενάντια στα κακά δαιμόνια και τους βρικόλακες καθώς και κατά του ματιάσματος. Υπάρχουν πολλές λαϊκές παραδόσεις σχετικά με το σκόρδο. Έτσι μία πλεξούδα από σκόρδα σε ένα σπίτι ή χωράφι διώχνει το μάτιασμα. Στα χωράφια κρεμούσαν σκορδοπλεξάνα για να μη βασκαθεί. Άμα κάποιος θαυμάζει κάτι για να μη το ματιάζει συνηθίζεται η έκφραση «σκόρδα στα μάτια σου» έτσι αποτρέπεται το μάτιασμα. Στην έγκυο γυναίκα και στο νεογέννητο βρέφος τοποθετείται ένα σκόρδο για να φύγει το κακό μάτι. Την ημέρα της πρωτομαγιάς τρώνε σκόρδο για προληπτική εξουδετέρωση του κακού. Ακόμα και πλαστικά σκόρδα τοποθετούνται σε αυτοκίνητα για γούρι.

Ιστορικά

Η πρώτη απεργία που έγινε στην Αίγυπτο στο τέλος της 20ης δυναστείας, δηλαδή περίπου 3500 χρόνια πριν, ήταν όταν ο Φαραώ Ραμσής Γ’ διέκοψε την παροχή σκόρδων στους εργάτες που κατασκεύαζαν τις πυραμίδες.

Λαϊκή Ιατρική

Το σκόρδο έχει εκπληκτική φήμη στην Παραδοσιακή Ιατρική. Χρησιμοποιείται παραδοσιακά ως αντισηπτικό, εφιδρωτικό, διουρητικό, αποχρεμπτικό και διεγερτικό, τονωτικό, καρδιοτονωτικό, αντικαταρροϊκό, αντιμεθυστικό, αντιπυρετικό, εναντίον της πιέσεως και άλλων παθήσεων, όπως είναι του αναπνευστικού συστήματος όπως το άσθμα, τον βήχα, την δυσκολία αναπνοής, την χρόνια βρογχίτιδα, τη λέπρα, την στροβιλιστική κατανάλωση, τον κοκκύτης, τον σκώληκας, την επιληψία, τους ρευματισμούς και την υστερία. Ο θρύλος του για τις θεραπευτικές του ιδιότητες έχει περάσει από γενιά σε γενιά εδώ και χιλιάδες χρόνια. Έχουν βρεθεί στοιχεία ότι το σκόρδο μαζί με το κρεμμύδι χρησιμοποιήθηκαν στη διατροφή, σε θρησκευτικές τελετές και στην ιατρική στην αρχαία Σουμερία (4000 π.Χ.) ακόμα στους τάφους της αρχαίας Αιγύπτου (3200 π.Χ.) επίσης στο παλάτι της Κνωσού στην Κρήτη και στα ερείπια της Πομπηίας (100 μ.Χ.) απεικονίζονται βολβοί σκόρδου. Έχουν βρεθεί σε σανσκριτικές καταγραφές ότι χρησιμοποιούταν τουλάχιστον από το 3000 π.Χ. και οι Κινέζοι το χρησιμοποιούσαν τουλάχιστον για 3000 χρόνια. Ο αιγυπτιακός ιατρικός πάπυρος The Codex Ebers οπού χρονολογείται κοντά στο 1500 π.Χ. αναφέρει 22 συνταγές για πονοκέφαλους, πονόλαιμο και σωματική αδυναμία. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στο Historia Naturalis αναφέρει συνταγές με το σκόρδο για 61 αρρώστιες, όπως γαστρεντερικές διαταραχές, δαγκώματα από σκυλούς και φίδια, τσιμπήματα από σκορπιούς, άσθμα, ρευματισμούς, αιμορροΐδες, έλκη, απώλεια όρεξης, σπασμούς, τρέμουλο και φθίση. Ο Ιπποκράτης χορηγούσε το σκόρδο ως καθαρτικό και διουρητικό, για θεραπεία τους όγκους της μήτρας, σαν αντιμεθυστικό και αντιπυρετικό.Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως ένα από τα πλέον εύγευστα και τονωτικά φάρμακα, γι’ αυτό και οι Αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι παρά τις ακτές της Μεσόγειου λαοί, το μεταχειρίζονταν πολύ. Το έχει αναφέρει ότι το χρησιμοποιούσε και ο Αριστοτέλης

Στην αρχή του αιώνα οι αλοιφές, οι κομπρέσες και εισπνεόμενα φάρμακα από σκόρδο ήταν το πλέον προτιμότερο φάρμακο κατά της φυματίωσης. O πρώτος που σημείωσε την αντιβιοτική του δράση ήταν ο Λουί Παστέρ το 1858. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το σκόρδο χρησιμοποιούνταν κατά του τύφου και της δυσεντερίας και η βρετανική κυβέρνηση το 1916 έβγαλε γενική απολογία να προωθεί το σκόρδο στο κοινό για τοις απαιτήσεις του πολέμου, ενώ κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Βρετανοί γιατροί που θεράπευαν τα τραύματα της μάχης με σκόρδο ανέφεραν πλήρη επιτυχία σε περιπτώσεις σηπτικής δηλητηρίασης και γάγγραινας και ονομάστηκε από την κυβέρνηση Ρωσίας, ρωσική πενικιλίνη όταν ξέμεινε από αντιβιοτικά. Μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Sandoz Pharmaceuticals κατασκεύασε ένα η σκορδικό παρασκεύασμα για τους εντερικούς σπασμούς και η Van Patten Company παρήγαγε ένα άλλο για την μείωση της πίεσης αίματος. Ακόμα και ο Δρ. Άλμπερτ Σβάιτσερ χρησιμοποιούσε σκόρδο για να θεραπεύσει στην Αφρική αμοιβαία δυσεντερία και σαν αντισηπτικό ώστε να παρεμποδίσει την γάγγραινα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σαν βάμμα χρησιμοποιείται στην ιατρική και σαν αιθέριο έλαιο μαζί με φύλλα Αγγελικής για εντριβές.

Σύγχρονη Ιατρική

Οι θεραπευτικές ιδιότητες του σκόρδου είναι πολλές όσο και οι παραδοσιακές θεωρίες. Η εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη του Μέριλαντ περιέχει περίπου 125 επιστημονικές εκθέσεις σχετικές με το σκόρδο, δημοσιευμένες από το 1983. Μελέτες πάνω στο σκόρδο αποκαλύπτουν την ύπαρξη συστατικών που φαίνεται πως καθυστερούν τις καρδιοπάθειες, τα εγκεφαλικά, τον καρκίνο και μία τεράστια γκάμα λοιμώξεων. Στην μοντέρνα ιατρική χρησιμοποιείτε σαν υπολιπιδαιμικό όμως έχει πολύ μικρό αποτέλεσμα.

Χρήση στη μαγειρική

Το σκόρδο αποτελεί βασικό στοιχείο στη μαγειρική πολλών χωρών. Χρησιμοποιείται σε ψητά, βραστά, σε σάλτσες, σε σαλάτες (σκορδαλιά), σε τουρσιά. Το σκόρδο μπορεί να τρώγεται ωμό για να σκοτώνει τα βακτηρία, να βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και να προλαμβάνει, ίσως και τον καρκίνο. Κατά το μαγείρεμα, το σκόρδο παύει να είναι μικροβιοκτόνο επειδή καταστρέφεται πλήρης η αλλισίνη. Ωστόσο δεν χάνει όλες τις θεραπευτικές του ιδιότητες και μπορεί να μειώσει τη χοληστερίνη, να διατηρεί το αίμα αραιό και να λειτουργεί ως αποσυμφορητικό, ως αντιβηχικό, ως ρυθμιστής βλεννών και ως προληπτικό της βρογχίτιδας. Το καλύτερο είναι να τρώγεται και με τους δύο τρόπους.

Συστατικά

Αλλιίνη, ένα Θειούχο Αμινοξύ

Έχει έντονη οσμή και χαρακτηριστική καυστική γεύση που οφείλεται σε αιθέρια έλαια πλούσια σε θειούχες ενώσεις όπως η αλλιίνη, η αλλισίνη και το αχοένιο. Είναι πλούσιο σε βιταμίνες Β1, Β2, Β3 και περιέχει ασβέστιο, σίδηρο, φώσφορο, σελήνιο, θειάφι και αλλά στοιχεία χρήσιμα για το οργανισμό, όπως λευκωματούχες ουσίες, λιπαρές, αμυλώδες, κυτταρίνη, τεφρά. Το κύριο συστατικό του είναι αλλισίνη όπου όταν δημιουργείτε κατά την κοπή το σκόρδο με την αντίδραση της αλλιινάση με την αλλιίνη και μετατρέπετε σε θειοθειική Αλλισίνη. Τα θεραπευτικά χημικά του σκόρδου όμως ποικίλουν αρκετά και ανάλογα με τις συνθήκες του εδάφους. Σε αυτή την αιτία αποδίδουν οι ερευνητές τα ποικίλα αποτελέσματα των πειραμάτων τους σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες του σκόρδου. Το ιδανικότερο είναι να καλλιεργείται ελεγχόμενα από τον ίδιο τον καταναλωτή ώστε να ελέγχεται η ποιότητα του εάν θέλει να το χρησιμοποιήσει θεραπευτικά. Στην κατανάλωσή του για να διατηρεί της φαρμακευτικές τις ιδιότητες πρέπει να καταναλώνετε όσο πιο πολύ φρέσκα γίνεται και ωμό οπού υπολείπεται σημαντικά από το μαγειρεμένο.

Μυρωδιά

Το κύριο συστατικό του σκόρδου είναι η αλλισίνη που είναι δύσοσμο και δημιουργείται κατά την κοπή, κατά την πολτοποίηση του σκόρδου ή μασώντας το. Η Αλλισίνη αποβάλλεται με τα ούρα και δια της αναπνοής, έτσι το άτομο που έχει φάει σκόρδο μπορεί εύκολα να εντοπιστεί από την αναπνοή του. Το αιθέριο λάδι του σκόρδου αποβάλλεται κατά πολύ από το δέρμα και τους πνεύμονες και διατηρείται επί 24-ωρον. Χαρακτηριστικό εκείνων που έχουν φάει σκόρδο, είναι ότι τα ούρα τους αποκτούν την οσμή του επί χρονικό διάστημα τουλάχιστον 24-30 ώρες. Για την απαλλαγή από τη δυσάρεστη αναπνοή που προκαλεί το σκόρδο, οι επιστήμονες προτείνουν δυνατό καφέ, μέλι, γιαούρτι ή γάλα, καθώς το γάλα βελτιώνει αρκετά την δυσοσμία. Επίσης, πιο αποτελεσματικό είναι όταν το σκόρδο τρώγεται ταυτόχρονα με το γάλα, ανακατεύοντας το πριν το καταπιείτε. Οι Γάλλοι θεωρούν το κόκκινο κρασί αποτελεσματικό αρωματικό. Τα ίδιο ισχύει και για το γαρίφαλο. Συχνά οι ειδικοί συστήνουν το μάσημα μαϊντανού – η χλωροφύλλη του βοτάνου πιστεύεται πως σβήνει τη μυρωδιά του σκόρδου. Σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό Natural History, για να φύγει η μυρωδιά του σκόρδου από τα χέρια, μπορούμε να τα καθαρίσουμε με λεμόνι ή τα πλένουμε με κρύο νερό, τρίβοντάς τα συνέχεια με αλάτι, ενώ στο τέλος τα ξεπλένουμε με χλιαρό νερό και σαπούνι.

Τοξικότητα

Στην κατανάλωσή του πρέπει να υπάρχει μέτρο γιατί η υπερβολική χρήση προκαλεί πολλές ανεπιθύμητες παρενέργειες στον οργανισμό.

Πεπτικό Σύστημα

Η υπερβολική χρήση ομού σκόρδου μπορεί να προκαλέσει διάρροια, εμετό, ρέψιμο, φούσκωμα, δυσοσμία στόματος, να καταστρέψει τα ωφέλιμα βακτήρια του πεπτικού συστήματος, να προκαλέσει καψίματα και φλεγμονές στο έντερο και στο στομάχι, να δημιουργήσει έλκος στομάχου, να δημιουργήσει τοξικότητα και διόγκωση στο συκώτι και ναυτία.

Αναπνευστικό σύστημα

Μπορεί να προκαλέσει άσθμα και να προκαλέσει φλεγμονές και καψίματα στις βλεννογόνες μεμβράνες επαλείφοντας τον λάρυγγα.

Ο μεταβολισμός των θειούχων ενώσεων που περιέχει το σκόρδο δημιουργεί πτητικές θειούχες ενώσεις που εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και αποβάλλονται από τον οργανισμό με την αναπνοή και την εφίδρωση. Αυτό προκαλεί σε όσους το τρώνε μία έντονη οσμή που μπορεί να είναι δυσάρεστη και ενοχλητική στους γύρω. Στην αρχαιότητα απαγόρευαν την είσοδο σε θέατρα ή συναθροίσεις σε όσους είχαν φάει σκόρδο.

Νευρικό σύστημα

Σε υπερβολική κατανάλωση μπορεί να προκαλέσει παραπληγία. Εάν καταναλώνετε πολύ ωμό μπορεί να δημιουργήσει πονοκέφαλος για καλύτερη αντιμετώπιση προτείνεται να είναι ψημένο.

Μέταλλα

Μπορεί να αδειάσει το ασβέστιο από τον οργανισμό.

Αιματολογικά

Μπορεί να προκαλέσει αφαίμαξη (αιμορραγία) λόγο της αντιπηκτικής του δράσης

Σεξουαλικό σύστημα

Έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να προκαλέσει άμβλωση, να διαταράξει την έμμηνο ρύση και να προκαλέσει ενεργοποίηση της μήτρας (utero-active)

Γαλακτογονία

Βλάπτει τις γυναίκες όταν θηλάζουν, μεταβάλη την οσμή στο γάλα με συνέπεια νσ επηρεάζει το χρόνο θηλασμό του παιδιού (θηλάζουν μεγαλύτερο)

Σπέρμα

Σε υπερβολικές δόσεις ομού σκόρδου αναστέλλει την παραγωγή σπέρματος. και μπορεί να προκαλέσει προσωρινή στείρωση. Όμως σε φυσιολογικές ποσότητες προωθεί την σπερματογένεση.

Αλληλεπιδράσεις Φαρμάκων

Η αλληλεπίδραση στο κυτόπλασμα p450 ένζυμο έχει αναλυθεί, χρησιμοποιώντας τις γνωστές ουσίες dextromethorphan και alprazolam. Τα αποτελέσματα είχαν δείξει ότι δεν υπάρχει ένδειξη ότι μπορεί να μεταβάλει τις χορηγημένες ουσίες των φαρμάκων όπου ο μεταβολισμός τους εξαρτάται από τα CYP2D6 ή CYP3A4.

Αντιθρομβωτικό

Μειώνει τις αντιθρομβωτικές δράσεις fluindione. Η αντιπερισταλτική δράση μπορεί να οδηγήσει σε υπεραντιπηκτικότητα όταν χορηγηθεί με warfarin υποδεέστερα. Αλλά ο ισχυρισμός αυτός είναι ανεπαρκής.

Από τη Βικιπαίδεια