ΔΙΚΤΑΜΟ

Πολυετές ποώδες φυτό της οικογένειας Lamiaceae, ενδημικό της Κρήτης. Πρόκειται για ημιξυλώδη θάμνο ύψους 30-40 εκ. με χνουδωτά γκριζοπράσινα φύλλα και βιολετί άνθη. Φύεται στις σχισμές των βράχων (χασμόφυτο), σε χαράδρες και φαράγγια, σε υψόμετρο που φτάνει τα 1500μ. Η ονομασία δίκταμνος πιθανολογείται ότι προέρχεται από τις λέξεις «Θάμνος» και «Δίκτη», δηλαδή ο θάμνος του Κρητικού όρους Δίκτη. Είναι γνωστό και με άλλα ονόματα όπως έρωντας και Ηρακλειώτικη ρίγανη. Λέγεται ότι ονομάστηκε έρωντας γιατί οι ερωτευμένοι νέοι σκαρφάλωναν στα δύσβατα βουνά της Κρήτης για να κόψουν δίκταμο, το οποίο προσέφεραν στις κοπέλες ως ένδειξη αγάπης και έρωτα. Η συλλογή του φυτού για εμπορική χρήση γινόταν από τους «οντάδες» που σκαρφάλωναν στα απόκρημνα  βράχια των βουνών. Λόγω της τεράστιας ζήτησης για δίκταμο άρχισε η συστηματική καλλιέργεια του, στο νησί στις αρχές του 20ουαι. Σήμερα, ο άγριος δίκταμος θεωρείται απειλούμενο είδος και προστατεύεται από τη συνθήκη της Βέρνης.

Ο Δίκταμνος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα στον ελλαδικό χώρο. Σπέρματα δίκταμου έχουν βρεθεί στο Μινωικό παλάτι της Κνωσού και στο μυκηναϊκό παλάτι στην Πύλο. Στη Μινωική Κρήτη, ο δίκταμος συσχετιζόταν με τη Δίκτιννα ή Δίκτυννα, μια θεά των Μινωιτών που έμοιαζε αρκετά στη θεά Άρτεμη. Εκτός από τη Δίκτυννα, ήταν αφιερωμένο και στην ίδια τη θεά Άρτεμη, της οποίας το άγαλμα ήταν στεφανωμένο με δίκταμο. Προς τιμήν της λεγόταν Αρτεμίδιον. Με το δίκταμο είναι συνδεδεμένοι πολλοί μύθοι και θρύλοι. Λεγεται ότι το χάρισε στην Κρήτη ο Δίας ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το νησί, στο οποίο γεννήθηκε. Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Περί των ζώων ιστορία» αναφέρει ότι τα πληγωμένα αγριοκάτσικα της Κρήτης τρώνε δίκταμο και αποβάλλουν τα βέλη. Ο Θεόφραστος, ότι είναι ενδημικό της Κρήτης και δεν υπάρχει σε αφθονία διότι το βόσκουν οι κατσίκες. Ο Ιπποκράτης μιλάει για τις θεραπευτικές ιδιότητές του. Στο έργο του «Περί Γυναικείας Φύσεως» αναφέρει ότι επιταχύνει τον τοκετό και ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για θεραπευτικούς σκοπούς. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο Βιργίλιος επαναλαμβάνει στην «Αινειάδα» το θρύλο για τα αγριοκάτσικα που ήταν διαδεδομένος στην Ελλάδα. Αναφέρει ότι όταν ο Αινείας τραυματίστηκε από βέλος, η μητέρα του, η Θεά Αφροδίτη, μάζεψε από την Κρήτη δίκταμο, το φυτό που ζητάει το αγριοκάτσικο, όταν πληγωθεί από το γρήγορο βέλος του κυνηγού. 

Εξαιρετικά δυνατή αρωματική γεύση. Τα χνουδωτά φύλλα του φυτού βράζουν και καταναλώνονται σαν θερμαντικό τσάι. 

Στη μαγειρική ενισχύουν μοναδικά το κρέας. Χρησιμοποιείται σε πολλές κρητικές συνταγές. Συνδυάζεται με θυμάρι και ρίγανη, ενώ παράλληλα το άρωμά και η γεύση του δένουν με αυτή του μαιντανού και του δενδρολίβανου.