ΤΡΙΓΩΝΕΛΛΑ: ΤΟ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΟΣΧΟΣΙΤΑΡΟ

Ελληνικές γεύσεις ξεχασμένες... μοσχοσίταρο το ελληνικό μπαχαρικό... ξεχασμένα ελληνικά αρώματα που έρχονται να μας τα θυμίζουν μόνο κάποιες λέξεις fenugreek ο ελληνικός σανός, το ελληνικό μπαχαρικό που τα τελευταία χρόνια ξένες επιρροές, περιπέτειες και καταστάσεις το εκτόπισαν τελείως από την ελληνική κουζίνα και το μόνο που έχει μείνει να το θυμίζει είναι η λέξη "τσιμένι".

Το τσιμένι το οποίο έχει καθιερωθεί να αναφέρεται στο μοσχοσίταρο ενώ στην ουσία είναι ένα μείγμα από μοσχοσίταρο, πάπρικα, καυτερή πιπεριά, σκόρδο, αλεύρι σίκαλης, καλαμποκέλαιο και νερό, με το οποίο τυλίγουν το κρέας μετά από ειδική επεξεργασία για να φτιάξουν παστουρμά.

Το μοσχοσίταρο μπαίνει στο μείγμα που τυλίγει το κρέας για τον παστουρμά χάρη στις ισχυρές του αντισηπτικές ιδιότητες αντι­δρά με το σκόρδο και το λίπος του κρέατος προσδίδοντας στον παστουρμά αυτή τη βαριά μυρωδιά που μένει και διαποτίζει ακόμα και το δέρμα

Τι είναι λοιπόν το μοσχοσίταρο;

Είναι οι σπόροι του φυτού Trigonella,το αλεύρι των οποίων αν ανακατευθεί με αυτό του σταριού δίνει στο ψωμί μια γλυκιά νοστιμιά από εδώ και "μοσχοσίταρο" διότι εκτός από τις θεραπευτικές τους ιδιότητες οι σπόροι της τριγωνέλλας χρησιμοποιήθηκαν και για την παραγωγή  αλευριού.

Το αλεύρι των σπόρων της τριγωνέλλας είναι υψηλής θρεπτικής αξίας πλούσιο σε υδατάνθρακες και λιπαρές ουσίες κάτι το οποίο έχει περάσει στη λαϊκή σοφία των λαών.

Έτσι παρατηρούμε π,χ στην Τύνιδα να παχαίνουν τις νύφες με ένα ειδικό ψωμί που σαν βάση του έχει το αλεύρι από σπόρους τριγωνέλλας σε άλλες

χώρες δε της Μεσογείου -της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης -παρασκεύαζαν εύγευστα  φαγητά  με μείγματα μπαχαρικών που σαν βάση είχαν το μοσχοσίταρο ενώ τα διάφορα ψωμιά και οι τηγανίτες με το αλεύρι των σπόρων της τριγωνέλλας είχαν και έχουν μιά διακριτική μυρωμένη γεύση.

Σαν μπαχαρικό το μοσχοσίταρο είναι ήπιο αρωματικό με μιά λεπτή ισορροπημένη πικάντικη  γεύση το βοτανικό της όνομα είναι:Trigonella foenum-graecum L με τριάντα περίπου είδη

Το είδος Trigonella Caurelea καλλιεργήθηκε εδώ και αιώνες και καλλιεργείται ακόμα ως ζωική τροφή αλλά και ως μέσο χλωρής λίπανσης στη βιολογική καλλιέργεια.

Το είδος Trigonella Foenumgraecum  αυτοφύεται στη χώρα μας και είναι το πιο σημαντικό από τα δύο από άποψη βοτανική-φαρμακευτική-θεραπευτική

το συναντάμε με τα ονόματα

τριγωνίσκος ή

γραικόχορτο

τριγωνέλλα

τήλι ή τηντελίδα

στροφύλι και

ντηλιλίνα ή ντοντιλίνα

τριγωνέλλα η ελληνική χλόη.

Την αναγνωρίζουμε από τα τρίφυλλα  οδοντωτά της φύλλα με ένα -δύο άνθη στις μασχάλες των ανώτερων φύλλων τα οποία έχουν

ένα όμορφο λευκοκίτρινο χρώμα στην κορυφή τους και πορφυρό στη βάση

οι βλαστοί της είναι τρυφεροί και μυρωδάτοι και μπορούμε κάλλιστα να τους φάμε σαν λαχανικό.

Το όμορφο λοιπόν και μυρωδάτο αυτό βότανο έχει γίνει παγκόσμια γνωστό ως ο "Ελληνικός  σανός" γιατί από παλιά στην Ελλάδα το καλλιεργούσαν σαν κτηνοτροφική τροφή ενώ για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούσαν:

α) τους σπόρους του

β) τα φύλλα του

γ) τα άνθη του και

δ) την ρίζα του

Σήμερα χρησιμοποιούμε τους σπόρους του βοτάνου σαν μπαχαρικό για να αρωματίζουμε πλήθος πιάτων όπως σούπες, τυριά, κρέατα, σαλάτες.

έτσι το μοσχοσίταρο:

- ως σπόρος ταιριάζει σε σούπες και βραστά αλλά και για παραγωγή φύτρων

- ως σκό­νη ταιριάζει υπέροχα σε όλα τα μαγειρεμένα λαχανικά όπως στις πατάτες, στο κουνουπίδι, στα κολοκυθάκια , στις μελιτζάνες και στις πιπεριές, στα λεμονάτα κρέατα, στο κοτόπουλο, στο χοιρινό, στο μοσχάρι, στους κιμάδες, στα όσπρια

- ως αποξηραμένο φυτό ταιριάζει σε σαλάτες και σούπες

- ως φρέσκο μυρωδικό ταιριάζει σε σαλάτες και

- ως φύτρο πάλι για τις σαλάτες μας.

Βέβαια είναι λίγο δύσκολο να βρούμε τριγωνέλλα σαν φρέσκο μυρωδικό για αυτό αν θέλουμε μπορούμε να το φυτέψουμε μόνοι μας σε γλάστρες ή στον κήπο μας εκτός από την μαγειρική χρησιμοποιούμε:

α) τα φύλλα και τα άνθη του για εγχύματα που

σε συνδυασμό με το αιθέριο έλαιο τής μέντας ή του λεμονιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της κακοσμίας τού στόματος και τής αναπνοής, επειδή το έγχυμα και το αφέψημα του βοτάνου έχουν ελαφριά πικρή γεύση μπορούμε αν θέλουμε να τους προσθέσουμε γλυκάνισο.

β) τη ρίζα του για αφεψήματα

γ) η σκόνη των μυρωδάτων σπόρων του  αποτελεί  συστατικό πολλών μιγμάτων μπαχαρικών όπως:

στο κάρυ

στο τσιμένι και

στο αραβικό ρας ελ χανούτ

--τους σπόρους τους συλλέγουμε όταν ωριμάσουν

--τα φύλλα και άλλα επίγεια μέρη του φυτού τα συλλέγουμε αργά το καλοκαίρι.

Και τώρα λίγα ιστορικά στοιχεία

Το μοσχοσίταρο ή τριγωνέλλα είναι ένα βότανο γνωστό από τα βάθη των αιώνων.

Σπόροι του βοτάνου έχουν βρεθεί από το 4000π.χ ενώ τα φύλλα του αναφέρονται σαν υποβοηθητικό της γέννας και το καλλιεργούσαν στην αρχαία Συρία από τον 6ο αιώνα π.Χ.

Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε: ως μαλακτικό, αντισηπτικό και

για τις παθήσεις της μήτρας

Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει με τα ονόματα:

τήλις

βουκέρας

αιγοκέρας

κάρφος και

λωτό,  ενώ κάνει λόγω για την κονιορτοποιημένη τριγωνέλλα ως βάση θεραπευτικών αλοιφών και για το τήλινο μύρο.

Το βρίσκουμε στον Θεόφραστο ενώ μεταγενέστεροι γιατροί και φαρμακολόγοι το έδιναν κατά των ηπατικών παθήσεων, σαν αντισηπτικό των εντέρων και

σαν αντιφυσώδες.

Το συναντάμε στον Άραβα ιατροφιλόσοφο Αβικέννα. Το συναντάμε στην αρχαία Αίγυπτο στην οποία υπήρχε η άποψη ότι όποιος έτριβε το σώμα του με την τριγωνέλλα η επιδερμίδα του γινόταν όμορφη, απαλλαγμένη από κάθε ελάττωμα.

Το χρησιμοποιούσαν ως βοήθημα στον τοκετό, σαν διεγερτικό της μήτρας και σαν γαλακτοπαραγωγό για να αυξήσουν την έκκριση του γάλακτος.

Στην Κίνα βρίσκουμε την τριγωνέλλα με το όνομα Hu Lu Ba να την χρησιμοποιούν για τον κοιλόπονο ενώ τους σπόρους του φυτού τους  θεωρούν έξοχο αφροδισιακό και εξόχως θερμαντικούς για τα νεφρά και τα αναπαραγωγικά όργανα, για τον λόγο αυτό οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν και

χρησιμοποιούν τους σπόρους της τριγωνέλλας για την θεραπεία της ανδρικής ανικανότητας.

Την εποχή του Καρλομάγνου εισάγεται στην Γαλλία και στη υπόλοιπη Ευρώπη οπότε αρχίζει και η χρήση της και καθιερώνεται στη λαϊκή ιατρική των διάφορων χωρών της Ευρώπης και

έχει χρησιμοποιηθεί:

1) στη Δανία εσωτερικά ως παυσίπονο εξωτερικά για τη θεραπεία της  πιτυρίδας και της τριχόπτωσης

2) στην Πολωνία ως μαλακτικό σε έλκη

3) στην Αυστρία ως κατάπλασμα σε μώλωπες και μικροτραυματισμούς

4) στην Ουγγαρία ως καταπραϋντικό των εντέρων και των κολικών

5) στη μέση Ανατολή και

6) στα Βαλκάνια τα επίγεια τμήματα του βοτάνου χρησιμοποιήθηκαν ως γιατρικό για τις κοιλιακές κράμπες που συνδέονται με

τους πόνους της περιόδου

της διάρροιας ή

της γαστρεντερίτιδας

Στις περισσότερες δε χώρες της Ευρώπης οι σπόροι της τριγωνέλλας είχαν τη φήμη μπαχαρικού που προκαλεί έντονα πάθη και αισθησιακά όνειρα

αργότερα περίπου το 1920 τα σπέρματα της τριγωνέλλας χρησιμοποιήθηκαν ως αντικατάσταση του μουρουνέλαιου που έδιναν στα παιδιά διότι

είχε παρατηρηθεί η πολύ καλή επίδραση της στην όρεξη σε άτομα που έπασχαν από αδυναμία.

Άλλες εφαρμογές της τριγωνέλλας που έχουν εφαρμοστεί είναι:

~ . γαργάρες για τα αποστήματα των αμυγδαλών

~ . καταπλάσματα για μώλωπες φλεγμονές και εκχυμώσεις.

Τα τελευταία δε χρόνια πολλές έρευνες έχουν επικεντρωθεί  στην ιδιότητα του βοτάνου κατά του σακχαρώδους διαβήτη καθώς σε ελαφρές περιπτώσεις η χρήση του βοτάνου βρέθηκε να εξαφανίζει το σάκχαρο από τα ούρα των ασθενών.

Όπως βλέπουμε λοιπόν  εκτός από την μαγειρική η τριγωνέλλα έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα και για θεραπευτικούς σκοπούς

οι σπόροι έχουν μια όμορφη ευχάριστη οσμή η οποία αποδίδεται στο κύριο δραστικό συστατικό τους που ονομάζεται κουμαρίνη

άλλα συστατικά των σπόρων και ολόκληρου του βοτάνου είναι:

πολυσακχαρίτες όπως γαλακτομανάνες

φλαβονοειδή όπως

βήτα καροτίνη

κουμαρίνη

διοσγενίνη

καμφερόλη

λουτεολίνη

π-κουμαρικό οξύ

κερσετίνη

ρουτίνη

βιτεξίνη

χολήνινη

λεκιθίνες

γλυκοσίδη

λιπαρά οξέα όπως λινολεϊκό οξύ

πτητικές ενώσεις

πρωτεΐνες σε υψηλή περιεκτικότητα

τανίνη

βήτα-σιτοστερόλη

βιταμίνη Α

βιταμίνΗ C

βιταμίνη Β1

βιταμίνη Β2

βιταμίνη Β3

αμινοξέα

ασβέστιο

λιπαρά οξέα

φολικό οξύ

σίδηρος

μαγνήσιο

μαγγάνιο

φώσφορος

κάλιο

σελήνιο

ψευδάργυρος

ινσουλινομιμητικά αμινοξέα και

το  αλκαλοειδές τριγωνελλίνη στο οποίο και

έχει στραφεί το σύγχρονο επιστημονικό ενδιαφέρον

διότι το συγκεκριμένο αλκαλοειδές έχει αποδειχθεί σημαντικό στη θεραπεία του καρκίνου.

Ακόμα η τριγωνέλλα περιέχει φυτοοιστρογόνα χάρη στα οποία το βότανο εξετάζεται και για την βοήθειά του στη φυσική αύξηση των μαστών

άλλες ειδικές ουσίες που βρίσκονται σε Τριγωνέλλα είναι οι σαπωνίνες στεροειδούς τύπου

Οι σαπωνίνες στεροειδούς τύπου μοιάζουν με αυτές του ανθρώπινου οργανισμού έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση αλλά και έντονη ορμονική δραστηριότητα καθώς είναι απαραίτητες για την παραγωγή των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.

Και η τριγωνέλλα έχει υψηλότατη περιεκτικότητα σαπωνινών

αυτές είναι:

diosgenin

Gitogenin

Neotigogens

Yamogenin και

Tigogenin

συνοψίζοντας παρατηρούμε ότι το μοσχοσίταρο-τριγωνέλλα

έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται ως βότανο, ως μπαχαρικό και

ως ίαμα καθώς είναι ένα από τα παλαιότερα φαρμακευτικά βότανα

ας δούμε τώρα συνοπτικά τις χρήσεις της τριγωνέλλας, λοιπόν το βότανο είναι:

γαλακτοπαραγωγό -είναι ισχυρό διεγερτικό της παραγωγής γάλακτος στις μητέρες

ανοσορρυθμιστικό

αποχρεμπτικό -πολύ καλό  στην αντιμετώπιση της  βρογχίτιδα με γαργάρες δε μπορεί να ανακουφίσει τον λαιμό

μαλακτικό - ιδανικό για την μείωση της βλέννας σε άσθμα και ιγμορίτιδα

τονωτικό -διεγείρει την όρεξη και προκαλεί την πάχυνση στις περιπτώσεις α) αναιμιών β) ανορεξίας και γ) φυματίωσης.

Tονωτικό σε περιπτώσεις ανορεξίας και ατονίας από αυτή,το βότανο έχει γρήγορα αποτελέσματα έτσι την δεύτερη ή την τρίτη ημέρα η όρεξη μεγαλώνει και σε λίγο χρονικό διάστημα οι ασθενείς αισθάνονται καταπληκτική ευφορία

τονωτικό στις περιπτώσεις φυσικών και ψυχικών ασθενειών

υπογλυκαι­μικό -η πικρή του γεύση εξηγεί την χρήση του στις πεπτικές διαταραχές και στη μείωση του σακχάρου στου αίμα

ιδανικό για την μείωση του πυρετού από  φλεγμονές και διαταραχές των πνευμόνων

τονωτικό των μυών

ηπατοπροστατευτικό

γαστροπροστατευτικό

ερευνά­ται προσφάτως η δράση του στο διαβήτη και

στη χοληστερίνη καθώς θεωρείται ότι μειώνει τα επίπεδα της χοληστερόλης και του σακχάρου στο αίμα

είναι χρήσιμο για την τοπική θεραπεία και τη μείωση της φλεγμονής σε καταστάσεις α) τραυμάτων β) δοθιήνων γ) ερεθισμένων πληγών ε) συρίγγιων και όγκων

χρησιμοποιείται ακόμα

ως καθαρτικό

ως αντισηπτικό των εντέρων

ως αντιφυσητικό

ως αφροδισιακό

ως αντιβηχικό

οι σπόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τους  πόνους της περιόδου

προσοχή

δεν χρησιμοποιούμε την τριγωνέλλα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

τα άτομα που παίρνουν ινσουλίνη πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτούν τον γιατρό τους πριν χρησιμοποιήσουν την τριγωνέλλα ως υπογλυκαιμικό.